Daleka północ w bliskiej Polsce

W ramach fazy chcę obejrzeć film z Charlize Theron i nie chcę, by to była "Królewna Śnieżka i łowca" (brr) ani "Prometeusz" (mniejsze brr, ale nadal nie był to superfilm) sięgnęłam ostatnio po "Daleką północ". To klimatyczny i cudownie obsadzony (oprócz Charlize zagrali tam między innymi Frances McDormand, Sissy Spacek i Sean Bean) film Niki Caro z 2005 roku o tym, jak pracownice kopalni żelaza w Minnesocie złożyły pozew zbiorowy przeciw właścicielowi firmy o molestowanie seksualne w pracy. Co ciekawe, choć chyba nie dziwne, historia ta wydarzyła się naprawdę, a ów proces był wówczas (lata 80. i 90. ubiegłego wieku) wydarzeniem bez precedensu.

Szukając informacji o "Dalekiej północy", trafiłam na sporo komentarzy w rodzaju "no tak, biedne uciskane kobiety i źli faceci, Kazia Szczuka będzie zachwycona". Nie wiem, czy którakolwiek z osób dzielących się tego typu opiniami obejrzała ten film, jeśli tak, to cóż - może warto zrobić to ponownie. Bo Niki Caro nie opowiada o złych facetach. Opowiada o mechanizmach przemocy seksualnej. Goście z kopalni poza pracą nie są potworami. Nie krzyczą "cipy!" za kobietami na ulicach, nie chwytają za tyłki żon i córek kolegów, nie próbują ich gwałcić, nie włamują się do ich domów i nie wypisują kałem na ścianach wulgaryzmów, nie podrzucają im sztucznych penisów do garnków. Może i nie są ideałami, ale doskonale wiedzą, że w takich zachowaniach jest coś mocno nie tak. Kłopot w tym, że o ile wszystkie inne miejsca należą ich zdaniem tyleż do kobiet, co do mężczyzn, to kopalnia jest ich i tam pozwalają sobie na to wszystko, czego poza nią by nie zrobili. A jeżeli kobiety chcą w niej pracować, to muszą dostosować się do panujących tam zasad i grać zgodnie z nimi, albo zaciskając zęby i ignorując zaczepki, albo stając się "facetami" i grając z prześladowcami w ich grę.

I tak jest, bo być "musi", dopóki w kopalni nie pojawi się grana przez Theron Josie. Która najpierw będzie próbowała przekonać kolegów do zmiany zachowania, później, gdy molestowanie nie ustanie, pójdzie na skargę do zarządu, który poradzi jej, by się zwolniła, a w końcu, gdy, oprócz dwójki jej przyjaciół, całe miasteczko z jej ojcem (pracującym w tej samej kopalni) i koleżankami z pracy włącznie zwróci się przeciw niej i próbom zmiany tego, czego według innych zmieniać nie należy, uda się do sądu. I, po długiej batalii, wygra - odszkodowanie dla siebie i innych kobiet, które do niej w końcu dołączą, i przepisy chroniące przed molestowaniem w pracy. W rzeczywistości ta historia wyglądała, niespodzianka, znacznie gorzej. Lois E. Jenson, na której wzorowana była postać Josie, walczyła o godne traktowanie w sumie przez 23 lata. A szykany objęły też włamania do jej domu i zastraszanie dzieci.

"Daleką północ" warto obejrzeć, bo jest i dobrze nakręcona, i świetnie zagrana, i ma znakomitą ścieżkę dźwiękową, i w niczym nie przypomina (też dobrej) "Erin Brokovich", i reżyserka nie uśmierca postaci granej przez Seana Beana. Ale nie tylko dlatego piszę o filmie Caro. W końcu "męski świat", do którego reguł wkraczające doń kobiety "muszą" się dostosować, to według niektórych nie tylko kopalnie, ale też np. piłka nożna czy polityka. Ot, parę dni temu rzecznik SLD błysnął wypowiedzią, że jeśli ministra Mucha jest w ciąży i nie ma przez to czasu zajmować się swoim resortem, to tym bardziej powinna złożyć rezygnację. Wprawdzie szybko poszedł po rozum do głowy i przeprosił samą zainteresowaną, ale w międzyczasie wsparł go określający się jako "feminista" Krzysztof Mróź z tej samej partii, dzieląc się między innymi takimi przemyśleniami: "Jezeli kobiety chca uczestniczyc w polityce na rownych prawach to taki polityczny klaps nie powinien ani Pania minister Muche czy genderowe feministki interesowac" czy "Jezeli kobiety chca grac w pierwszej lidze polittycznej to nie moga byc mimozami" (zachowałam oryginalną pisownię). Inaczej mówiąc, według pana Mrozia kobiety, wchodząc do polityki, muszą się uodpornić na seksizm. Bo to nie jest ich świat, a jedynie miejsce, do którego mogą aspirować, o ile dostosują się do panujących tam reguł. A jeśli chcą je zmienić? To się im powie, że są przewrażliwione, i przypomni, że nie grają w pierwszej lidze. Albo oskarży o brak poczucia humoru.

Poglądy pana Mrozia nie skutkują zapewne podrzucaniem koleżanek sztucznych penisów do szafek, ale mają dokładnie to samo źródło co molestowanie w wykonaniu współpracowników Lois E. Jenson. Przekonanie, że to on i jego koledzy dyktują w ich pracy warunki, a jeśli jakiejś kobiecie się to nie podoba, to najwyraźniej się do wybranego zawodu nie nadaje. A to tylko jedna historia z dalekiej północy w bliskiej Polsce. Choć o tyle znacząca, że głównymi bohaterami są politycy partii uważającej się za lewicową i prokobiecą.