Eks-gej z Wyoming

Na początek dowcip z brodą, ale ładny: "Oczywiście, że można leczyć homoseksualistów. Ostatnio wyleczyłem dwóch z grypy". Kontekst oczywisty - szczęśliwie odwołana konferencja "Praktyczne zastosowanie terapii reperatywnej: przyczyny i terapia skłonności homoseksualnych" na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Tym razem miał się lansować niejaki dr Joseph J. Nicolosi, a jedna z organizatorek, psycholożka (oj, obraziłaby się za formę żeńską, ona z pewnością uważa się za "psychologa") Bogna Białecka, aby uwiarygodnić tematykę konferencji, stwierdziła, że w tych wszystkich terapiach nie chodzi przecież o osoby, które swoją homoseksualność akceptują, a o te, które borykają się z homoseksualizmem egodystonycznym (czyli po prostu zinternalizowaną homofobią), który jest jednostką chorobową. No prawda, jest, tylko co z tego?

Z ciekawości poczytałam sobie trochę o metodach Nicolosiego. Tak pokrótce, polegają one na wpojeniu klientom jedynej słusznej interpretacji swoich odczuć. Otóż gdy czują oni fizyczne podniecenie na widok drugiego mężczyzny (kobietami się ów światły psycholog rzecz jasna nie zajmuje), to na skutek "terapii" otrzymują taki oto efekt:

Gdy pojawia się podniecenie, moi klienci będą to interpretować następująco: "Moje ciało doświadcza podniecenia, ponieważ mężczyzna, którego widzę, reprezentuje sobą moje wyidealizowane Ja i męską afirmację, której nigdy nie doświadczyłem". Ciało tego człowieka może reagować podobnie jak ciało mężczyzny identyfikującego się jako gej, jednak inaczej interpretuje swoje reakcje. Z czasem gdy klient zaczyna pojmować swoje reakcje jako wyraz potrzeby męskiej identyfikacji, a nie autentyczne potrzeby seksualne, stopniowo zanikają. Zarówno nasi klienci, jak i ja jesteśmy przekonani, że autentyczne potrzeby seksualne są zakorzenione w biologicznej płci człowieka. 

Inaczej mówiąc, orientacja psychoseksualna to kwestia interpretacji. Ktoś cię kręci? Zinterpretuj sobie, że wcale cię nie kręci, a jedynie reprezentuje sobą twoje wyidealizowane ja i po kłopocie. Ujął mnie też fragment o motywacjach klientów Nicolosiego:

Dla naszych klientów próba przezwyciężenia swego homoseksualizmu w aktualnej atmosferze kulturowej jest aktem kontrkulturowym. Gdy jako terapeuci przyglądamy się motywacji naszych klientów, to nie homofobia społeczeństwa popycha ich do poszukiwania pomocy, a głęboki brak satysfakcji z gejowskiego stylu życia. Nie chodzi tu o brak satysfakcji moralnej, lecz o głębokie poczucie, że zachowania homoseksualne nie odpowiadają ich prawdziwej tożsamości, nie są w zgodzie z ich płcią. Przekaz ze strony współczesnej kultury brzmi: "Gej jest OK, więc musi być coś nie tak z Tobą, skoro nie potrafisz się tym nacieszyć". A jednak ci mężczyźni wiedzą, że homoseksualizm jest pogwałceniem ich najgłębszego poczucia tożsamości. 

Tak, rzeczywiście przekaz współczesnej kultury brzmi "gej jest OK", a fala samobójstw wśród amerykańskich nieheteroseksualnych nastolatków (bynajmniej niemotywowanych homofobią wewnętrzną, a jak najbardziej zewnętrzną), która zainspirowała twórców akcji "It gets better" tylko to potwierdza. Najbardziej urzekły mnie jednak słowa o głębokim braku satysfakcji z gejowskiego stylu życia. Ilekroć czytam takie kwiatki, przypominają mi się wcale nierzadkie pomysły moich heteroseksualnych koleżanek, że może byłoby im łatwiej, gdyby wiązały się z kobietami. Oraz rozczarowanie, gdy słyszą, że akurat pod względem jakości związków wcale się od nich nie różnimy (czyli: bywa i dobrze, i źle) i że zamiana mężczyzny na kobietę nie jest remedium na problemy, które mają.

Ale... Ilekroć jakiś "specjalista" w rodzaju Nicolosiego czy innego Camerona ma się pojawić w Polsce, ktoś wyciąga argument, że orientacja psychoseksualna jest wrodzona i niezmienna, w związku z czym takie "terapie" są szkodliwe i niebezpieczne. Z drugą częścią tego zdania się zgadzam, z pierwszą już niekoniecznie. Na fejsbukową stronę gromadzącą osoby, które chciały zaprotestować przeciw konferencji na Uniwersytecie Medycznym, ktoś wrzucił linka do opisanej przez "New York Times" historii Michaela Glatze - niegdyś aktywisty, queerowego radykała, idola nastolatków LGBTQetcetra, który setkom z nich pomógł w procesie samoakceptacji, a obecnie uczącego w szkole biblijnej w Wyoming eks-geja przekonanego o tym, że nie ma innej orientacji niż heteroseksualna. Benoit Denizet-Lewis, autor artykułu i dawny przyjaciel Michaela, zastanawia się nad tym, kim właściwie był i jest Glatze - czy jest w fazie zaprzeczania swojej seksualności? A może nigdy tak naprawdę nie był gejem? Może był to jedynie etap jego duchowych poszukiwań, które, w takiej czy innej formie, zawsze były dla niego najważniejsze? I kim w takim razie będzie za dziesięć lat? Bardzo polecam ten tekst. Nie, nie dlatego, że potwierdza skuteczność "terapii" reperatywnych, przeciwnie - bohater nigdy się czemuś takiemu nie poddał. Denizet-Lewisowi udało się pokazać coś zupełnie innego - że nie ma jednoznacznych odpowiedzi i prostych interpretacji. Bo łatwo by było na przykład napisać, że Michael jest teraz głęboko nieszczęśliwy. Albo - z drugiej strony - że jego historia potwierdza możliwość "zmiany". Tyle że równie dobrze można by wyciągnąć ileś tam historii osób, które przez szereg lat były przekonane o swojej heteroseksualności i nagle znalazły się w szczęśliwym (lub nie) związku z osobą tej samej płci. Czy to oznacza, że nigdy tak naprawdę nie były heteroseksualne? Czy lepiej szukać odpowiedzi w opresywnej kulturze czy w teoriach o płynności orientacji? I czy naprawdę musi istnieć jedno prawdziwe wyjaśnienie tego, co im się przydarzyło?

Kłopot z wszelkimi "terapiami" reperatywnymi polega na tym, że dają taką samą odpowiedź na wszystkie pytania. Trudno się nie zirytować, gdy po raz enty czyta się na tej czy innej Frondzie o zranieniach, udawanym szczęściu, relacjach z ojcem, matką, konieczności budowania "prawidłowych" (nieopartych na "poszukiwaniu wyidealizowanego Ja") relacji z osobami tej samej płci itd., itp. Rzecz jasna gdyby chodziło tylko o irytację, to dałoby się to jakoś przeżyć, ale do tego dochodzą daleko bardziej niebezpieczne skutki jak utrwalanie stereotypu, jakoby nieheteroseksualność była czymś gorszym niż heteroseksualność, bo jest nieprawdziwa, nabyta, a zatem również korygowalna. Za którym to stereotypem pójdzie również ileś tam osób nieheteroseksualnych, co im z pewnością w samoakceptacji nie pomoże. Tyle że mówienie w tym kontekście o wrodzoności i niezmienności orientacji psychoseksualnych (z heteroseksualną włącznie) wynika jak dla mnie dokładnie z takiego samego sposobu myślenia - że wrodzone równa się prawdziwe równa się dobre. A stąd już tylko krok do wyrokowania o tym, kto jest prawdziwszy, a kto mniej i jakie uczucia i postrzeganie siebie świadczą o normalności, a jakie już nie. Przesadzam? Przypomnijcie sobie awanturę wokół heteroseksualnego epizodu bohaterki filmu "The Kids Are All Right" i teksty, że PRAWDZIWA lesbijka nigdy by czegoś takiego nie zrobiła, że pomysł ten świadczy o ukrytym biseksualizmie reżyserki, o podlizywaniu się mainstreamowi i tak dalej w ten deseń. Zajrzyjcie do przywołanego artykułu z NYT, gdzie jeden z przyjaciół Michaela stwierdza, że ta jego homoseksualność to zawsze była taka bardziej teoretyczna niż praktyczna (no tak, w końcu gość był TYLKO przez dziesięć lat w związku z facetem). Przeczytajcie dyskusję pod tekstem Mariusza Kurca "Obowiązki pedalskie". I tak dalej. Łatwo jest się zżymać na jednowymiarowe myślenie i przekonywać o jego szkodliwości, tyle że wielu i wiele z nas równie chętnie używa go w stosunku do tych, którzy i które wychodzą poza nasze wyobrażenia o tym, jacy i jakie powinniśmy i powinnyśmy być.

A tak na marginesie, w artykule z NYT znalazło się i takie zdanie: "Radykalny queerowy aktywista i chrześcijański fundamentalista są bardziej do siebie podobni, niż mogłoby się wydawać". Hm. Zaczynam się bać.