O przemocy wspomnień kilka

W weekendowym wydaniu "Gazety Stołecznej" ukazał się list Krystiana Legierskiego, w którym tłumaczy, o co chodziło w happeningu w Muzeum Narodowym. Że chcieli, poprzez ośmieszenie, rozbroić sytuację, w której "człowiek z lęku i nienawiści rzuca w innego człowieka nie tylko jajkiem, ale również kamieniem czy butelką". Że akcja miała zwrócić uwagę na to, że "w debacie publicznej na temat parad czy marszów osób o odmiennej identyfikacji seksualnej uwagę poświęca się głównie obawom i spekulacjom na temat zgorszenia, jakie mieliby wywoływać swoim zachowaniem, a nie problemowi fizycznej agresji, na którą są narażeni". I że to dobrze, że były przeciw niej protesty, bo dzięki temu problem agresji mógł mocniej zaistnieć w debacie publicznej, a przecież o to tak naprawdę chodziło.

Cóż, skoro tak, to muszę przyznać, że cel akcji (w przeciwieństwie do środków) był jak najbardziej szlachetny, kłopot w tym, że osiągnąć się go nie udało. W relacjach z wydarzenia w mainstreamowych mediach o przemocy nie ma ani słowa (za to jest całkiem sporo słów o niefortunnym haśle made by JP2, nie mogę złośliwie nie dodać). W naszych mediach zresztą też nie - dominują komentarze o kiepskim poczuciu humoru (w zależności od nastawienia komentującego - organizatorów bądź protestujących). Czyli główny przekaz jest taki, że z naszym dowcipem jest coś nie tak. A przy okazji tradycyjnie już obrażamy uczucia religijne.

Czy tłumaczenie Krystiana jakoś wpłynęło na moją ocenę happeningu? Mimo najszczerszych chęci i ponownej analizy założeń jego i całej akcji, nie. Może to z powodu dwóch wydarzeń sprzed paru dobrych lat, które od chwili, gdy usłyszałam o tym "jajcarskim pomyśle", chodzą mi po głowie i wyjść z niej nie chcą.

W 2004 roku brałam udział w warsztatach z psychologii lęku i agresji zorganizowanym w ramach spotkania integracyjnego nieformalnej grupy Girlz Get United w Niedamirowie koło Jeleniej Góry (szczegóły topograficzne nieistotne, ale zapisuję, skoro udało mi się je jakimś cudem sobie przypomnieć). Pierwsza część warsztatu polegała na tym, że jego uczestniczki zostały losowo podzielone na dwie grupy - agresorek i ofiar. Potem każda agresorka miała sobie wybrać ofiarę i przez kilkanaście minut się nad nią pastwić - werbalnie, bez kontaktu fizycznego. Bardzo nie chciałam być w gronie tych złych, po prostu nie wyobrażałam sobie, że mogłabym użyć przemocy w stosunku do drugiej osoby. Nie udało się. I pamiętam jak dziś, że te kilkanaście minut agresji przypłaciłam paroma dobrymi godzinami emocjonalnego rozedrgania. Wracając na chwilę do teraźniejszości - nie wiem, co poczuli uczestnicy tego nieszczęsnego czwartkowego happeningu, gdy okazało się, że stoją przed nimi "żywe tarcze" w postaci Gosi i Wojtka. Mam jednak nadzieję, że choć część z nich uświadomiła sobie (jak ja te parę lat temu), że przemoc, nawet udawana, jest czymś strasznym.

W roli ofiary znalazłam się parę miesięcy po wyjeździe do Niedamirowa - podczas trójmiejskiej Manify w marcu 2005 roku. Było zimno, ciemno, padał deszcz ze śniegiem. Nas było może 200, policjantów 50, a po obu stronach pochodu szli Wszechpolacy na spółkę z niezrzeszonymi chuliganami, krzycząc wiadomo jakie hasła i rzucając śnieżkami i jajkami. I to było przerażające. I poniżające - że banda chuliganów uważa nas za jakiś podgatunek, który można bezkarnie znieważać. Nie myślałam wtedy racjonalnie - że przecież jest policja, że trudno zrobić komuś krzywdę jajkiem. Nie, ja się zwyczajnie bałam. Jeszcze bardziej po marszu, kiedy z transparentami poupychanymi pod kurtkami bocznymi uliczkami przemykaliśmy na przystanki, aby rozjechać się do domów. Kogoś zresztą wtedy złapali i pobili. Niegroźnie, na szczęście.

Nie lubię martyrologii. Zwykle nie piszę o tym, jaka to jestem biedna i dyskryminowana, jakie to straszne rzeczy spotykają mnie w Polsce. Bo zazwyczaj mnie nie spotykają. Od paru dobrych lat mieszkam w Warszawie, pracuję w tolerancyjnej firmie, która rozpoznaje mnie i Gosię jako rodzinę (w sensie formalnym), mam otwartych i akceptujących mnie znajomych. Z homofobią spotykam się co najwyżej od święta (chyba że zajrzę na forum Gazeta.pl). Ale też, podobnie jak większość osób nieheteroseksualnych, które żyją w miarę otwarcie, kilka razy w życiu doświadczyłam przemocy (na szczęście głównie werbalnej), a znacznie więcej razy zdarzyło mi się słyszeć o przypadkach znieważenia czy pobicia kogoś z powodu jego orientacji.

Dlaczego o tym piszę? Bo nadal nie mieści mi się w głowie, że ktoś wpadł na pomysł "rozbrajania" przemocy przemocą. I mam nadzieję, że ci, uważają, że zrobili fajną akcję, chwilę pomyślą, nim się zabiorą za robienie następnej. A przy okazji pozwalam zaistnieć w debacie (choć raczej nie publicznej) problemowi agresji. A o to przecież organizatorom chodziło, prawda?